Powrót Krzyżaka na fontannę?

Przez nasze łamy przetoczyła się w ostatnim miesiącu prawdziwa burza związana z pomysłem ustawienia na fontannie przy Pl. Słowiańskim pomnika Hermanna Balka – prawdopodobnego założyciela miasta. Starły się tu dwie wizje spojrzenia na dzisiejszy Elbląg. Która zwycięży ?

O tym, że problem wcale nie jest błahy i nie wart naszego zainteresowania świadczą autorzy, którzy w tej sprawie zabrali na łamach Info głos. Lech Słodownik – wykładowca i historyk Elbląga, Jacek Nowiński – dyrektor Biblioteki Elbląskiej, Maria Kasprzycka – dyrektor Muzeum Archeologiczno-Historycznego, Jarosław Denisiuk – dyrektor Galerii EL. Tak świetne i znaczące osobowości naszego miasta wyraziły swoją opinię na ten temat.

Prześledźmy więc jeszcze raz argumenty za i przeciw ustawieniu pomnika Krzyżaka na fontannie.

Powrót Krzyżaka

Historyk Lech Słodownik dość niejednoznacznie poparł ideę odtworzenia pomnika Hermanna von Balka.

- Czy ten pomnik ma wrócić, czy nie? Trudno jest mi powiedzieć, chciałbym zachować dla siebie swoje zdanie na ten temat. Ale przecież jako historyk wiem, że Balk i tak pozostanie w dziejopisach na zawsze jako „ojciec Elbląga”. Możemy o tym mówić, albo pomijać to milczeniem i niczego nie zmienimy – pisze Lech Słodownik. - Swoją drogą to cieszyłbym się jednak bardzo, gdyby młodzi ludzie spotykając, umawiając się po tym pomnikiem, nie wysuwali zbyt daleko idących wniosków, lecz zostawili je historykom, a pomnik traktowali jako punkt odniesienia i cieszyli się, że żyją w naszym polskim, pięknym Elblągu.

Zdecydowanie pomnik Krzyżaka w naszym mieście widziałby dyrektor Biblioteki Elbląskiej Jacek Nowiński.

- Krzyżacy stworzyli nowoczesne państwo i niezaprzeczalnie w kwestiach gospodarczych, technicznych i po prostu cywilizacyjnych są godni podziwu – mówi Jacek Nowiński. - Niestety Polacy mają tendencję do myślenia Sienkiewiczem i sposób postrzegania państwa zakonnego jest delikatnie mówiąc "trochę" wypaczony. Elbląg ma wielki problem z własną tożsamością i na pewno wszystkie wielokulturowe elementy mające na jej budowę wpływ wymagają działań edukacyjnych. Jestem za Balkiem i za dyskusją. Myślę o tym by w ramach "Salonu Polityki "o tym podyskutować.

Przeciw Krzyżakowi

Zdecydowanym przeciwnikiem odtworzenia pomnika Hermanna von Balka jest za to dyrektor Galerii EL, Jarosław Denisiuk.

- Wierzę (…) głęboko, że figura von Balka nigdy w Elblągu nie stanie. Z tego prostego powodu, że nie należy do naszej ikonosfery, do naszego języka symboli, nie jest naszym bohaterem. Jego ponowne postawienie świadczyłoby to nie tylko o słabości władzy, ale również o całkowitej atrofii naszej trzeźwej oceny rzeczywistości, a także zaniku instynktu samozachowawczego. W znaczeniu moralnym, historycznym i symbolicznym obecność von Balka nie będzie wyrazem pamięci o założycielu, ale jakiejś zbiorowej amnezji – rehabilitującej ideologiczny kontekst towarzyszący powstaniu pomnika. Jego postawienie od razu zakwestionuje też sens nazwy Plac Słowiański, na ktorym znaleźć miałby się pomnik. Przypominam, że nie uporaliśmy się jako zbiorowość z pozostałościami po symbolach komunizmu w Elblągu (popiersie Janka Krasickiego), czy faszyzmu (honorowe obywatelstwa funkcjonariuszy III Rzeszy) a chcemy sobie ufundować kolejny symboliczny problem – pisze Jarosław Denisiuk. -  Ostatecznym argumentem za postawieniem von Balka miałaby być postępująca integracja europejska, która zamazuje dawne antagonizmy w imię jakiejś wspaniałej, wspólnej przyszłości. Ponoć zamazaniu przy tym ulegać powinny „nieaktualne” pojęcia patriotyzmu i interesu narodowego. Nic mi jednak przy tej okazji nie wiadomo o symbolicznej nawet obecności w przestrzeni publicznej Berlina znaków dawnej obecności słowiańskiej na tamtych terenach, choćby kamienia upamiętniającego wymordowanych słowiańskich Wieletów, Obodrzyców czy Lutyków...

Za, ale i przeciw

Maria Kasprzycka – dyrektor Muzeum w Elblągu nie zajmuje jednoznacznego stanowiska. Jak sama pisze, gdyby pomnik stał protestowałaby przeciwko jego usunięciu. Jednak waha się, czy ponowny powrót Krzyżaka na fontanne w Elblągu to słuszna idea.

- Gdyby zatem pomnik Hermanna Balka dotrwał do naszych czasów byłabym przeciwna jego likwidacji, bowiem jako barbarzyństwo postrzegam niszczenie jakichkolwiek artefaktów poprzednich pokoleń. Jestem też przekonana, że właśnie wielokulturowość jest napędem szczególnym rozwoju tak gospodarczego, jak i intelektualnego rozmaitych społeczności. Ale pomnika nie ma, a i fontanna już nie ta. Skoro więc, jak nasi poprzednicy, chcemy upiększyć Elbląg wieńcząc fontannę na Placu Słowiańskim postacią ważną w historii Elbląga, to może po prostu otworzyć dyskusję, któż miałby nią być.  Może np. symboliczny kupiec z Lubeki, może któryś z wielkich elbląskich XIX-wiecznych przemysłowców, a może Stefan Batory, który trochę mimochodem i przy okazji, ale niewątpliwie rzeczywiście, położył ogromne zasługi dla nagłego rozkwitu i pomyślności Elbląga. Kreujmy zatem własną politykę historyczną i własny wizerunek współczesnego Elbląga, bez ksenofobii ale i fałszywych odniesień – pisze Maria Kasprzycka.

Co na to prezydent ?

Pod każdym artykułem w tym temacie pojawiało się kilkadziesiąt komentarzy. W większości przychylnych ponownemu ustawieniu na fontannie przy Pl. Słowiańskim pomnika Krzyżaka.

Teraz zadaliśmy pytanie prezydentowi Elbląga Grzegorzowi Nowaczykowi, czy zdecyduje się na taki krok i będziemy na fontannie oglądali Balka czy też nie podejmie żadnych działań. A może, jak sugeruje Maria Kasprzycka – szczyt fontanny zwieńczy symboliczny kupiec z Lubeki?