duet kuratorski: Maciej Olewniczak, Emilia Orzechowska,
15.05 - 29.06.2025
Wystawa „C” to spotkanie dwóch artystów – Pawła Sobczaka (ur. 1997 w Mikołowie koło Katowic) i Floriana Tuercke (ur. 1977 w Norymberdze w Niemczech) – których odmienna tożsamość, historia i medium twórcze krzyżują się w symbolicznym punkcie: przy pierwiastku węgla, oznaczonym na tablicy Mendelejewa literą „C”.
Ten chemiczny symbol staje się tu czymś więcej niż naukową formułą – staje się znakiem życia, ale też “wymierania”; metaforą pamięci i materii, ale także jej powolnego “z(a)nikania”. Ekspozycja zlokalizowana w monumentalnej przestrzeni dawnego kościoła dominikańskiego, dzisiejszej Galerii EL – miejscu o silnym ładunku duchowym, historycznym i architektonicznym – nabiera charakteru niecodziennego rytuału, misterium “przejścia” i alchemicznego procesu “z(a)miany”. Węgiel, jako druga po wodzie najważniejsza substancja życia, staje się tutaj narzędziem refleksji nad tożsamością, energią i ewolucją "Życia” i transformacji materii organicznej w czasie.
Twórczość Pawła Sobczaka zakorzeniona jest w tradycji sztuki europejskiej, zarówno tej sięgającej antyku, jak i chrześcijaństwa, choć artysta jest również silnie osadzony we współczesności, dzięki czemu buduje linie powiązań między teraźniejszością a przeszłością. Centrum jego zainteresowań rysuje się pomiędzy tymi dwoma czasoprzestrzeniami, jest to tożsamość i mechanizmy jej kształtowania. Zetknięcie Sobczaka ze sztuką miało miejsce, jak to często bywa, (nomen omen) w kościele – to właśnie tam po raz pierwszy doświadczył potęgi wizualnej narracji. W jego późniejszej twórczości widać echa tych doświadczeń, choć jego podejście do duchowości i religii z czasem uległo przekształceniu.
Motyw “zanikania” stanowi jeden z kluczowych elementów w praktyce artystycznej Sobczaka, pełniąc zarówno funkcję estetyczną, jak i symboliczną. “Zanikanie” pojawia się w pracach malarskich prezentowanych na wystawie “C” – szczególnie w przedstawieniach zwierząt, których gatunki są już wymarłe lub zagrożone wyginięciem. Obrazy te pełnią podwójną funkcję: bezpośrednio odnoszą się nie tylko do aktualnego kryzysu ekologicznego, który to motyw bardzo silnie łączy się z instalacją dźwiękową Floriana Tuercke, ale stają się również wizualnym i osobistym komentarzem artysty do kondycji queerowej społeczności. Obecnie, we współczesnym świecie osoby queer często dorastają w poczuciu zagrożenia i kruchości swojego istnienia, jako jednostki niepasujące do obowiązującego porządku, ale „zniknięcie” u Sobczaka nie jest jedynie momentem końca, jest także szansą na zarysowanie tego, co nowe, a więc początku...
Artysta maluje swoje olejne obrazy, tworzy rzeźby i obiekty z przedmiotów kultu, korzystając również z lokalnych surowców. Węgiel w jego pracach jest nie tylko budulcem, pyłem, kolorem, fakturą, pigmentem, ale staje się również nośnikiem traumy, religii, etosu pracy, wspomnień z dzieciństwa i powidokiem górnośląskich krajobrazów. Sobczak przepracowuje tematy przemijania (de)materializacji i ciągłej ewaluacji tożsamości. W swoich pracach zarysowuje współczesne napięcia społeczne i kulturowe, jednocześnie eksplorując ulotność tożsamości i przynależności, niczym alchemik łączy, miksuje, eksperymentuje, niszczy, by ponownie coś stworzyć.
Z kolei Florian Tuercke – niemiecki artysta dźwięku, performer i konstruktor – proponuje instalację osnutą wokół wielowymiarowej historii energii: od oleju wielorybiego po ropę naftową i współczesne konflikty surowcowe. Dźwięk, jako środek komunikacji i przetrwania (zarówno ludzi, jak i wielorybów), zostaje tu skontrastowany z hałasem cywilizacyjnym, w którym znika głos natury. Węgiel staje się w tej narracji początkiem końca, jednocześnie ratując i niszcząc. W swojej instalacji Florian Tuercke eksploruje dźwiękowe i energetyczne zaplecze naszej cywilizacji, budując wielowarstwową opowieść o przemianach technologicznych, eksploatacji zasobów naturalnych i zagubionych głosach natury. Tuercke śledzi historię węgla i ropy – od ich roli jako przełomowych surowców napędzających rewolucję przemysłową, po ich dramatyczny wpływ na morską faunę, a zwłaszcza na wieloryby. Dźwięk staje się tu świadkiem i narzędziem. W średniowiecznych murach Galerii EL – dawnym kościele, miejscu ciszy, modlitwy i echa – dźwiękowe interwencje Tuerckego nabierają charakteru niemal sakralnego. To rodzaj requiem dla utraconej równowagi między człowiekiem a światem naturalnym. To także zapis nieodwracalnych zmian – tych, które przyniósł węgiel (C) jako pierwiastek postępu, ale i destrukcji.
„C” to także skrzyżowanie języków: dźwięku i obrazu, przeszłości i przyszłości, sacrum i przemysłu, dwóch oddalonych od siebie miejsc: Górnego Śląska i Norymbergi. W kontekście gotyckiej przestrzeni Galerii EL, która sama nosi w sobie wielowiekowe ślady przemian funkcji i sensów, wystawa przyjmuje formę tymczasowej “katedry pamięci” – surowej, hałaśliwej i osadzonej w pyłach historii.
To, co łączy obydwu artystów, to nie tylko węgiel jako fizyczny materiał, ale także wspólne pytanie: kim jesteśmy, jeśli rozłożymy naszą tożsamość do poziomu pierwiastków? Czy da się zrozumieć siebie nawzajem przez pryzmat materii, którą dzielimy z całym światem ożywionym? Wystawa „C” jest propozycją otwarcia tej refleksji – w miejscu, gdzie dźwięk uderza o średniowieczne cegły, a węgiel znów staje się światłem.
Paweł Sobczak – (ur.1997) Ukończył Akademię Sztuk Pięknych w Katowicach otrzymując tytuł magistra z wyróżnieniem, oraz UPV wydziału Belles Arts de Sant Carles w Walencji. Jest interdyscyplinarnym artystą rozwijającym praktykę w obszarze obiektów oraz obrazów. Swoje prace prezentował m.in. na wystawach indywidualnych w Centrum Sztuki Współczesnej Kronika w Bytomiu, Galerii Sztuki Współczesnej BWA w Katowicach, niezależnych galeriach m.in. Hidden Galery w Pradze. Brał udział w wystawach zbiorowych m.in. Musée royal de Mariemont w Belgii, Galerii Pola Magnetyczne w Warszawie oraz Utazu Art Award Biennale w Japonii. W swojej twórczości eksploruje temat tożsamości oraz jej transformacji.
Florian Tuercke – (ur. 1977) Mieszka i pracuje w Norymberdze (DE) i Gdańsku (PL). Zajmuje się sztuką dźwięku, wideo, fotografią i realizacjami w przestrzeni publicznej. Studiował na Akademii Sztuk Pięknych w Norymberdze, gdzie uzyskał dyplom w Pracowni prof. Diet Saylera oraz w Pracowni „art and public space“ prowadzonej przez Georga Wintera. Tuercke brał udział w licznych festiwalach na całym świecie. Jego prace oraz działania były pokazywane na międzynarodowych wystawach indywidualnych i zbiorowych. Jest laureatem wielu nagród artystycznych i stypendiów.
Karolina Połom
Galeria EL
