Zgodnie ze stanowiskiem Europejskiego Trybunału Praw Człowieka Rady Europy traktowanie powodujące poważne cierpienia fizyczne i psychiczne, mieści się w kategorii nieludzkiego traktowania, natomiast brak stosowania odpowiedniego leczenia przeciwbólowego, które jest konieczne ze względu na proces chorobowy, narusza ludzką godność i może być interpretowane jako poniżające traktowanie w rozumieniu art. 3 Konwencji o ochronie prawa człowieka i podstawowych wolności z 1950 r.
Ból jest najczęstszym objawem występującym w medycynie, skłania każdego z nas do poszukiwania pomocy lekarskiej. Ból ostry ma przede wszystkim funkcję ostrzegawczo – obronną, pozwala zachować integralność ustroju poprzez unikanie niebezpiecznych sytuacji. Ból jest także sygnałem i objawem choroby. Odczucie bólu ma wielowymiarowy i subiektywny charakter, to nie tylko proces przewodzenia impulsu nerwowego, ale także emocje, postawa wobec bólu, cierpienie, wyrażanie bólu. Odczuwanie bólu ma więc charakter bardzo indywidualny dla każdego człowieka, wpływ na to mają zarówno nasze wcześniejsze doświadczenia związane z doznaniami bólowymi, jak i indywidualne zależności między psychiką a ciałem. Z tego względu jedyną osobą, która może podjąć trafną decyzję odnośnie udania się do specjalisty leczenia bólu jest sam chory. Jeśli ból pojawia się rzadko, kilka razy w roku, to można go uśmierzyć samemu, stosując lek przeciwbólowy, który zwykle w takich sytuacjach pomaga.
Co powinno nas skłonić do wizyty u lekarza:
• Ból pojawia się częściej niż zwykle, kilka razy w miesiącu;
• Ból zmienia swój dotychczasowy charakter;
• Ból pojawia się w innym miejscu ciała niż dotychczas;
• Ból ma większe nasilenie niż zwykle;
• Nie pomagają leki przeciwbólowe, które zwykle pomagały;
• Bólowi towarzyszą inne objawy np. nudności, krwawienie, zawroty głowy, nadmierna senność,
zaczerwienienie stawu,ogólne osłabienie, niedowład kończyn, zaburzenia mowy;
• Ból trwa pomimo wygojenia rany pooperacyjnej;
• Ból trwa dłużej niż 3 miesiące;
• Ból pogarsza lub uniemożliwia codzienne funkcjonowanie.
Większość pacjentów po ustaleniu rozpoznania może być leczona skutecznie przez lekarzy pierwszego kontaktu lub innych specjalistów przy pomocy metod farmakologicznych i nie farmakologicznych (np. zabiegów rehabilitacyjnych). Nie każdy pacjent wymaga leczenia w ośrodku specjalistycznym. Kiedy jednak zaobserwujemy poniższe sytuacje wtedy należy udać się do specjalistycznej poradni leczenia bólu:
• Brak lub niewielka skuteczność dotychczasowego leczenia bólu;
• Trudności w postawieniu właściwego rozpoznania zespołu bólowego;
• Szybkie narastanie zapotrzebowania na leki przeciwbólowe;
• Wskazania do zastosowania inwazyjnych metod leczenia;
• Objawy niepożądane po zastosowanym leczeniu.
Teoretycznie ośrodków leczenia bólu w Polsce jest dużo, bo aż 224, jednak tylko 24 z nich to poradnie interdyscyplinarne posiadające certyfikat Polskiego Towarzystwa Badania Bólu, w których pracują specjaliści różnych dziedzin medycyny i stosowane są różne metody leczenia od farmakoterapii, poprzez techniki inwazyjne, rehabilitację do psychoterapii.
Ból przewlekły wymaga wielokierunkowego postępowania, obejmującego farmakoterapię, blokady terapeutyczne, zabiegi neurodestrukcyjne, rehabilitację, psychoterapię. Tak złożoną opiekę zapewniają specjalistyczne poradnie leczenia bólu, gdzie pacjenci korzystają z programu, którego efektem jest nie tylko zmniejszenie bólu, ale także powrót do aktywności rodzinnej i społecznej. W wielu badaniach wykazano, że stosowanie jednocześnie więcej niż jednej metody leczenia bólu daje znacznie lepsze efekty niż te same metody stosowane oddzielnie w różnym czasie.
Aby móc skorzystać z pomocy specjalistycznej poradni leczenia bólu pacjent powinien mieć skierowanie od lekarza pierwszego kontaktu lub dowolnego lekarza specjalisty, który ma podpisaną umowę z Narodowym Funduszem Zdrowia.
Opieka paliatywna i hospicyjna to wszechstronna, całościowa opieka nad osobami chorującymi na nieuleczalne, niepoddające się leczeniu przyczynowemu, postępujące choroby. Opieka ta ma na celu zapobieganie bólowi i innym objawom somatycznym oraz ich uśmierzanie, łagodzenie cierpień psychicznych, duchowych i socjalnych.
Opieka taka może być sprawowana w warunkach stacjonarnych lub domowych za pośrednictwem hospicjum domowego.
Poniższe schorzenia uprawniają do objęcia pacjenta tym rodzajem opieki:
• Nowotwory;
• Następstwa chorób zapalnych ośrodkowego układu nerwowego;
• Choroby wywołane przez wirus ludzki upośledzenia odporności (HIV);
• Układowe zaniki pierwotne zajmujące ośrodkowy układ nerwowy;
• Kardiomiopatie (niewydolność krążenia);
• Niewydolność oddechowa;
• Owrzodzenia i odleżyny.
W ramach opieki paliatywnej, hospicyjnej prowadzone jest nie tylko leczenie bólu zgodnie z wytycznymi Światowej Organizacji Zdrowia, ale także leczone są inne objawy somatyczne jak np. duszność. Pacjent i jego rodzina mają zapewnioną także opiekę psychologiczną, prowadzona jest także rehabilitacja według wskazań.
Po opiekę paliatywną, hospicyjną należy udać się gdy:
• Brak skuteczności dotychczasowego leczenia bólu;
• Brak skuteczności dotychczasowego leczenia innych objawów somatycznych;
• Szybkie narastanie zapotrzebowania na leki przeciwbólowe;
• Objawy niepożądane po zastosowanym leczeniu;
• Konieczność kompleksowej opieki nad pacjentem
Nie da się wyeliminować bólu z życia człowieka, jednak nadal podstawowym zadaniem medycyny jest takie postępowanie, by odczuwanie bólu nie powodowało niepotrzebnego cierpienia.
W Polsce ośrodki lecznictwa zamkniętego są poddane monitorowaniu leczenia bólu poprzez system akredytacji w ochronie zdrowia oraz prowadzony przez Polskie Towarzystwo Badania Bólu projekt „Szpital bez bólu”.
Poniżej przedstawiamy aktualne dane dotyczące wdrożenia tych standardów:
• Analizowana jest skuteczność i bezpieczeństwo leczenia bólu ostrego i pooperacyjnego – w ponad 50% szpitali;
• Pacjent otrzymuje informacje na temat metod możliwości uśmierzania bólu ostrego – w ponad 50% szpitali;
• W szpitalach prowadzone są okresowe szkolenia personelu medycznego dotyczące leczenia bólu – w ponad 50% szpitali;
• Zespół zajmujący się oceną i leczeniem bólu jest obecny w 41% szpitali;
• Szpitale posiadające aktualną akredytację w ochronie zdrowia – 52%;
• Program „Szpital bez bólu” – certyfikat posiada 30% szpitali.
CERTYFIKAT "SZPITAL BEZ BÓLU" posiada w naszym mieście Oddział Chirurgii Ogólnej Elbląskiego Szpitala Specjalistycznego z Przychodnią, ul. Komeńskiego 35.
Najbliższa akredytowana certyfikatem Polskiego Towarzystwa Badania Bólu PORADNIA LECZENIA BÓLU PRZEWLEKŁEGO mieści się w:
Miejskim Szpitalu Zespolonym
ul. Mariańska 4, 10-045 Olsztyn
tel. (89) 532-62-98
www.szpital.olsztyn.pl
Źródło: Polskie Towarzystwo Badania Bólu, Zakład Badania i Leczenia Bólu UJ CM Kraków
Zdrowy Elbląg
