W ramach inauguracji obchodów 777-lecia w Ratuszu Staromiejskim odbyły się sesje naukowe, na których poruszano wiele tematów. Jednym z nich był „Elbląg na europejskich szlakach handlowych w średniowieczu”. Temat omówiony został przez prof. dr hab. Henryka Samsonowicza, członka Polskiej Akademii Nauk.
Wykład zaczął się od przedstawienia położenia Elbląga w Europie. – Miejsce, w którym powstał Elbląg wybrane zostało nieprzypadkowo – mówi prof. dr hab. Henryk Samsonowicz. – Leżało bowiem na pograniczu różnych i zmiennych rejonów geograficznych, stref językowych i kultury. Miejsce, w którym gród się znajdował stanowiło zbiorowisko wielu grup. Przemieszczali się tu m.in. goci, fryzowie, wikingowie skandynawscy.
Najważniejszym czynnikiem stanowiącym o rozwoju handlu Elbląga w XIII w. było połączenie z Bałtykiem. – Był to szlak wykorzystywany w kontaktach handlowych Elbląga – mówi profesor. – Za pośrednictwem Wisły wzrastały możliwości tego miasta w kontaktach z miastami hanzeatyckimi.
Prof. dr hab. Henryk Samsonowicz zwrócił również uwagę na dowody świadczące o utrzymywaniu kontaktu Elbląga ze światem. – Szybkie zasiedlanie miasta przez wielu przybyszów, a także miast Hiszpanii i Śląska są najlepszym wyrazem tego faktu – mówi profesor. – Transakcje handlowe przybyłych mieszkańców rozszerzały terytorialny zasięg działania handlu elbląskiego. Już w XIII w. Hanza była zainteresowana południowymi i wschodnimi krajami Europy, z którymi najbliższe połączenia miały miasta pruskie. W tej działalności brał udział także Elbląg. Stąd próby mieszczan mające na celu dotarcie aż do ziem położonych w rejonach Morza Czarnego. W drugiej połowie XIII w. ekspansja owocowała planowaniem i zakładaniem miast leżących na drogach wiodących na południowy wschód. Kupcy elbląscy podejmowali starania dotyczące nawiązania kontaktów z miastami Rusi Kaliskiej, gdzie wybierali się bardzo często.
Celem mieszkańców Elbląga było nawiązanie kontaktów z kupcami miast włoskich, a szlak wiodący przez Warszawę umożliwiał takie działania. – Pod koniec XIII w. droga ta biegła przez Warszawę, Sandomierz i dalej na południe – stwierdza prof. dr hab. Henryk Samsonowicz. – Z przyjemnością mogę stwierdzić, że po raz pierwszy miasto leżące w cieniu mieszczan z Prus na dzikim Mazowszu wywyższone na tej właśnie stacji. W czasach Kazimierza Wielkiego owa droga zmieniła swój bieg i kierowała do Lwowa, który wówczas zaczął okres swojego wielkiego rozwoju. Tam też elblążanie mieli możliwość spotkania się z Włochami, Grekami, Bizancjum czy Ormianami. Trudno jest stwierdzić w jakim stopniu ta droga była wykorzystywana przez Elbląg w celu sprowadzania produktów ze wschodu. Na pewno na drodze łączącej Elbląg i pruskie miasta hanzeatyckie z bliższym i dalszym zapleczem, postawały gminy miejskie w Suszu, Iławie czy Prabutach, których plany przestrzenne wskazywały na silne działanie urbanistów działających na wybrzeżach Bałtyku.
Prof. dr hab. Henryk Samsonowicz podsumowując swój wykład, stwierdza że ekspansja handlowa Elbląga jest przyczyną wielokulturowości miasta w tamtym okresie. – Już w pierwszym stuleciu swojego istnienia, Elbląg był niejako europejskim skupiskiem kultur, praw, wierzeń, czyli cech szczególnych.
Zapraszamy do przesłuchania materiału dzwiękowego, zawierającego cały wykład prof. dr hab. Henryka Samsonowicza.
