"Byłem strasznym urwisem, ale Mikołaj mnie zawsze rozgrzeszał". Wigilia - na ten dzień czekają nie tyko najmłodsi

Gdy w mieszkaniu wysprzątane są wszystkie zakamarki, ze sklepów wykupione bardziej i mniej potrzebne produkty, cały dom pachnie gotującym się bigosem, pieczonym makowcem, a w wersalkach i tapczanach czekają zapakowane prezenty, to znak, że zbliża się Wigilia.

Większość chrześcijan obchodzi to święto 24 grudnia. Wraz z pojawieniem się na niebie pierwszej gwiazdki tradycjonaliści zbierają się przy zasłanym białym obrusem stole, zastawionym 12 potrawami, by po modlitwie, przełamaniu się opłatkiem i złożeniu życzeń, zasiąść do wieczerzy. Powinna być ona postna, dlatego na stole królują ryby, pierogi z kapustą i grzybami czy kluski z makiem i miodem.

Choć właściwie Wielkanoc jest pod każdym względem ważniejszym świętem, to magia Bożego Narodzenia zawładnęła sercami i wyobraźnią chrześcijan. W czasie przygotowań do grudniowych świąt stają się bardziej szczodrzy, przypominają sobie o bliźnich, chętniej się z nimi dzielą. To fenomen tego pełnego symboli święta.

Pierwsza gwiazdka chronologicznie rozpoczyna ten korowód. Jest symbolem Gwiazdy Betlejemskiej, która zwiastowała narodziny Jezusa. – Pamiętam, jak którejś wigilii, gdy moja córka miała pięć lat, szłyśmy na umówioną godzinę do rodziny na wieczerzę. Było już ciemno, a moja córka spojrzała w niebo i zawołała uradowana „O! pierwsza gwiazdka!”, po czym nieco zaskoczona dodała „O, druga pierwsza gwiazdka”. Do dziś wspominamy to zdarzenie przy każdej wigilii – wspomina elblążanka.

Dzisiaj najczęściej spotkania przy wigilijnym stole odbywają się później niż nakazuje tradycja. Do ostatniej chwili panie domu pitraszą smakołyki, dekorują dom, nakrywają do stołu. W większości przypadków, pod białym obrusem znaleźć można sianko. I biel obrusów i siano nie są przypadkowe, bo podczas świąt Bożego Narodzenia wszystko ma znaczenie. Biały obrus jest nawiązaniem do ołtarza i białych pieluszek bożego dzieciątka, a siano zastąpiło snopy zbóż ustawiane jeszcze sto lat temu, w rogach izby. Pszenica, żyto, owies i jęczmień miały zapewnić dobrobyt w nadchodzącym roku.

Tradycyjnie, przy wigilijnym stole zostawia się jedno puste miejsce, dla strudzonego wędrowca. – Oczywiście, że zostawiamy puste miejsce przy stole – mówi pan Jan – ale szczerze mówiąc nie spotkałem się z sytuacją, żeby kiedykolwiek to miejsce zostało przez kogoś zajęte – stwierdza. – Aż mi się głupio zrobiło, gdy o tym głośno powiedziałem. Chyba w tym roku zastanowię się czy nie zaprosić na wigilię jakiegoś samotnego sąsiada.

Dzisiaj puste miejsce pozostawia się z reguły dla bliskich, którzy nie mogli wspólnie spędzić świąt lub by wspomnieć tych, których nie ma już na tym świecie. A że wigilia jest powszechna w Polsce dopiero od XX wieku, jako młody zwyczaj wciąż ewaluuje.
Nam spodobał się pomysł pana Jana i mamy nadzieję, że zapoczątkuje on nową wigilijną tradycję.

Sama wieczerza wigilijna, to wspólne biesiadowanie przy suto, ale postnie zastawionym stole, śpiewanie kolęd, poprzedzone składaniem życzeń i łamaniem się opłatkiem. Ten symboliczny chleb ma kolejne ukryte znaczenie. Mówi o poświęceniu jednych dla drugich, uczy, że należy dzielić się nawet ostatnim kawałkiem chleba.

- Przed świętami, w dużych sklepach co roku widać ludzi zbierających żywność dla potrzebujących – zauważa pani Ewa. – Zawsze mam dylemat czy i co wrzucić do takiego kosza. W tym roku zadecydowały moje dzieci – włożyły tam słodycze. Byłam z nich bardzo dumna, bo to straszne łasuchy, a podzieliły się swoimi przysmakami.

Czarodziejska moc Wigilii kryje się jeszcze w wielu zwyczajach. Przy stole powinna być parzysta ilość osób, żeby dla tej bez pary nie przydarzyło się coś przykrego w nadchodzącym roku. Dawniej do stołu siadano według starszeństwa, czyli w kolejności, w jakiej zgodnie z naturalnym porządkiem powinno się odchodzić z tego świata.

Natomiast potraw powinna być nieparzysta liczba, by zapewnić urodzaj w nadchodzącym roku. Pierwotnie na wsiach było na wigilijnym stole od pięciu do siedmiu potraw, w domach szlacheckich było ich dziewięć, a u arystokratów jedenaście.  Dzisiaj przyjęło się, że jest ich zazwyczaj 12, tyle ilu było apostołów. Co i dlaczego musiało znaleźć się na  wigilijnym stole?

1. Barszcz czerwony z uszkami – gdyż nasi przodkowie wierzyli, że buraki zapewniają długowieczność i urodę.
2. Groch z kapustą – ponieważ kiszona na zimę kapusta kojarzyła się z dostatkiem, trwałością i życiodajną mocą.
3. Zupa grzybowa – bo grzyby mają podobną symbolikę jak kapusta i kojarzone są ze zdrowiem i siłami witalnymi.
4. Pierogi z kapustą i grzybami – żeby tych sił witalnych i zdrowia było więcej.
5. Gołąbki z kaszą –bo tu też jest kapusta.
6. Karp w szarym sosie - symbolizuje Chrystusa i odradzanie się życia.
7. Kompot z suszonych owoców – gdyż owoce kojarzone są z płodności i witalnością, a do tego jabłka zapewniają miłość         i zdrowie, gruszkom zawdzięczamy długowieczność, a suszone śliwki odpędzają złe moce.
8. Łamańce z makiem – ponieważ mak przynosi dostatek.
9. Makowiec – żeby dostatku było pod dostatkiem.
10. Śledzie – są symbolem postu i wyczekiwania.
11. Paszteciki – bo wypieki z mąki mają zapewnić pomyślność w nadchodzącym roku.
12. Chleb - symbolizuje dobrobyt i początek nowego życia.
 
Po wieczerzy, oprócz kolędowania, każdy region Polski miał swoje zwyczaje. Na Warmii i Mazurach, spod obrusa wyciągano słomki. Prosta miała gwarantować życie bez przeszkód, a pokrzywiona zapowiadała nieco zagmatwany nadchodzący rok. Przebierano się również za Turonia, Trzech Króli, Heroda czy diabła,  i chodzono od domu do domu śpiewając kolędy.

- Pamiętam, że gdy byłam dzieckiem, przyszli kolędnicy. Były to starsze dzieci, które przebrane za Marię, Józefa, Heroda i diabła. Miały przygotowane scenki z biblii. Do dziś widzę, jak diabeł „obcina” Herodowi głowę i mówi „Ach Herodzie za twe zbytki chodź do piekła, boś ty brzydki” – wspomina pani Joanna.

Oczekiwanym najbardziej przez dzieci momentem Wigilii są prezenty. Żaden inny prezent nie jest poprzedzony takim oczekiwaniem i niepewnością. Rodzice chcąc zdyscyplinować swe pociechy często mówią, że jak będą niegrzeczne Mikołaj nic im nie przyniesie.

- Byłem strasznym urwisem – śmieje się pan Stefan – ale Mikołaj mnie zawsze rozgrzeszał. Choć raz znalazłem rózgę. Rozbeczałem się i wtedy okazało się, że pod choinką jest coś jeszcze dla mnie. Potem byłem grzeczny całe dwa dni.    

Wszystkim naszym czytelnikom życzymy niezapomnianych Świąt Bożego Narodzenia. Niezliczonej ilości prezentów, samych miłych wrażeń i  udanego odpoczynku od wytężonej pracy :)