Podstrony / Powstanie tramwaji elbląskich

W czasie dynamicznego rozwoju miasta Elbląga i jego przemysłu w XIX wieku, wynikła pilna potrzeba zorganizowania masowej i taniej komunikacji miejskiej, usprawniającej przemieszczanie się jego mieszkańców oraz dowozu pracowników do licznych elbląskich zakładów przemysłowych.

W 1891 roku elbląski Magistrat ogłosił przetarg na budowę i eksploatację elektrycznej sieci tramwajowej, który wygrała berlińska firma Union Elektricitats Gesellschaft - UEG. 9 listopada 1892 roku przedsiębiorstwo podpisało wstępną piętnastostronicową umowę z Magistratem Elbląga, precyzującą w 31 paragrafach szczegółowo zakres przyznanej koncesji: jej warunki, ustalenia techniczne, przebieg trasy, przepisy porządkowe i bezpieczeństwa oraz perspektywy rozwoju tramwaju elektrycznego w Elblągu. Koncesję ostatecznie podpisano 4 listopada 1894 roku. Prace przy budowie linii i obiektach towarzyszących rozpoczęto w marcu następnego roku i po dziewięciu miesiącach 23 listopada 1895 roku gotowe linie tramwajowe uroczyście oddano do eksploatacji.

Do 1897 roku właścicielem tramwajów w Elblągu była berlińska firma - UEG. W czerwcu 1897 roku powstało przedsiębiorstwo Elbinger Strassenbahn m.b.H. - Elbląskie Pociągi Uliczne sp. z o.o. którego dyrektorem został dyrektorem Emil Ulfer. Za zgodą Magistratu Elbląga, przejęło ono prawa i obowiązki wynikające z zawartej umowy między Magistratem a firmą UEG w listopadzie 1894 r.

Elbląski tramwaj elektryczny z napowietrzną siecią trakcyjną był jednym z pierwszych w Europie,po Halle (Niemcy), gdzie tramwaj uruchomiono w 1891 roku, Gerze (Niemcy) i Kijowie (Rosja) - w 1892 roku. Na terenach obecnej Polski zaś, drugim po Wrocławiu, gdzie tramwaje zaczęły funkcjonować w 1893 roku. Zajezdnia, warsztaty, budynki biurowe i socjalne oraz elektrownia zasilająca sieć linii tramwajowej znajdowała się przy obecnej ul. Szpitalnej. Dziś jest to teren boiska Szkoły Podstawowej nr 21, zachowały się tam jeszcze dawne zabudowania.

Trasa dwóch pierwszych linii tramwajowych o łącznej długości ok. 4 km. przebiegała następująco:

• Linia nr 1 - od Dworca Głównego Kolei przy obecnej al. Grunwaldzkiej - ul.3 mają - ul. I-szego Maja- pl. Słowiański - ul. Kowalska - Stary Rynek - do przystani Żeglugi Parowej nad rzeką Elbląg,

• Linia nr 2 - od pl. Słowiańskiego - ul. Kowalską - Stary Rynek - pod Bramą Targową - ul. Stoczniową - ul. Królewiecką - do skrzyżowania z obecną ul. Płk S. Dąbka.

Częstotliwość kursowania obu linii wynosiła 7,5 minuty, zaś czas przejazdu linii nr 1 wynosił 15 minut, a linii nr 2 wynosił 9 minut. Dnia 22.05.1897 roku uruchomiono linia nr 3, na trasie ze Starego Miasta do parku Vogelsang (obecnie Bażantarnia) z przystankiem końcowym przy samej muszli koncertowej.

W celach reklamowo-promocyjnych elbląskiego tramwaju, przebywający z wizytą w Elblągu 29.05.1916 roku cesarz Rzeszy Niemieckiej, Wilhelm II odbył przejażdżkę tramwajem z dworca kolejowego przy obecnej al. Grunwaldzkiej do dawnych zakładów Schichaua ,obecne Alstom Power przy ul. Stoczniowej. Przejażdżka cesarza została upamiętniona na okolicznościowej widokówce. Do chwili wybudowania w 1928 roku miejskiej elektrowni, która uzyskała koncesję 03.98.1897 roku, Spółka Tramwaje Elbląskie dostarczała ze swojej elektrowni energię elektryczną odbiorcom w Elblągu. Zarówno do oświetlenia ulic i placów, jak i do napędu silników głównie mniejsze zakłady przemysłowe i warsztaty rzemieślnicze w mieście.

Dnia 1.07.1922 roku firmę eksploatującą elbląskie tramwaje przejęło pod zarząd miasto Elbląg. W latach 20-tych XX wieku rozbudowano i przedłużono istniejące trasy linii tramwajowych; linię nr 1 - do ul. Obrońców Pokoju, linię nr 2 - od ul. Saperów do ul. Marymonckiej, a także uruchomiono nową linię.

• Linia nr 3 - kursowała na trasie od przystani Żeglugi Parowej - ul. Kowalska - pl. Słowiański - ul. I-szego Maja - ul. R. Traugutta - ul. Górnośląska - ul. Agrykola, z przystankiem końcowym przy ul. Gen. T. Kościuszki, obok obecnego toru wrotkarskiego. W takiej postaci linia funkcjonowała od 1928 roku.

Również w 1928 roku powstał nowa zajezdnia przy obecnej ul. Browarnej, gdzie istnieje do dzisiaj. Łączny tabor elbląskich tramwajów elektrycznych do 1945 roku wynosił 34 wozy silnikowe i 48 wozów doczepianych. W wyniku ciężkich walk o miasto w lutym 1945 roku, sieć tramwajowa w mieście uległa całkowitemu zniszczeniu.